Huishoudens kunnen vaker opgewekte zonnestroom niet kwijt

Netbeheerder Liander ziet dat meer huishoudens hun opgewekte zonnestroom, niet altijd kwijt kunnen op het elektriciteitsnet. In de eerste helft van 2023 kwam dit gemiddeld drie keer zoveel voor ten opzichte van de eerste helft van 2022. Wanneer het laagspanningsnet – het elektriciteitsnet op wijkniveau – te veel zonnestroom tegelijk moet afvoeren, kunnen spanningsproblemen optreden. Omvormers van zonnepanelen schakelen dan automatisch uit om overspanning te voorkomen.

Spanningsproblemen komen tegenwoordig steeds vaker voor nu veel huizen zonnepanelen op het dak hebben. Vooral omdat het net in veel wijken in het verleden niet is aangelegd op grootschalige, gelijktijdige teruglevering van zonnestroom. Door het succesvol verduurzamen bij Nederlandse huishoudens wordt er op een zonnige dag op piekmomenten meer zonnestroom opgewekt, dan dat het elektriciteitsnet kan verwerken.  

Steeds meer zonnepanelen

In het werkgebied van Liander (Noord-Holland, Flevoland, Friesland, Gelderland en het bovenste deel van Zuid-Holland), nam het aantal daken van woningen en kleine bedrijven met zonnepanelen in de eerste helft van 2023 met 15% toe. Op ruim 870.000 van deze daken liggen nu zonnepanelen.

Omvormer schakelt uit 

Als zonnepanelen veel meer elektriciteit opwekken dan door een huishouden wordt gebruikt, wordt deze niet-gebruikte elektriciteit teruggeleverd aan het net. Dat kan ervoor zorgen dat het elektriciteitsnet te zwaar belast raakt. In zo’n geval schakelt de omvormer de zonnepanelen tijdelijk uit, om te voorkomen dat de belasting op het net te hoog wordt. Liander ontving in het eerste halfjaar van 2023 ruim 3.400 meldingen van klanten die tijdelijk hun zonnestroom niet konden terugleveren. Ruim drie keer zo veel als in dezelfde periode vorig jaar.

Wanneer omvormers bij overspanning niet uitschakelen, kan dat schade opleveren aan apparatuur of geeft dat risico op kortsluiting. De uitschakeling is altijd tijdelijk; de omvormer schakelt zelf weer in als het risico op overspanning niet meer aan de orde is. Het uitschakelen van omvormers is vervelend voor huishoudens met zonnepanelen, want op het moment dat de omvormer uitschakelt, wordt zonnestroom niet meer teruggeleverd aan het net en is het meestal ook onmogelijk om de eigen opgewekte stroom te benutten.  

Gebruik je opgewekte stroom direct

Bij uitschakelende omvormers geldt daarom ook ‘voorkomen is beter dan genezen’. Het is slim om zonnestroom direct te gebruiken wanneer deze wordt opgewekt. Dit wordt extra relevant bij de afbouw van de salderingsregeling in 2025. Zet daarom overdag – als de zon volop schijnt – apparaten die veel energie verbruiken aan, zoals de wasmachine, de droger of vaatwasser. Of maak gebruik van slimme apparaten. Die kunnen geprogrammeerd worden om op piekmomenten aan te gaan. Zo wordt opgewekte stroom direct verbruikt, vermindert de druk op het stroomnet en is de kans kleiner dat zonnepanelen uitschakelen. Daarmee halen huishoudens meer rendement uit hun panelen. 

Een win-win zou je zeggen. Toch merken netbeheerders in de praktijk dat de steeds vollere netten in buurten en wijken ervoor zorgen dat dit in niet in alle situaties voldoende uitkomst biedt. Om de netten in woonwijken toekomst vast te verzwaren, vraagt dit om een vervijfvoudiging van de huidige capaciteit. Tot de netten toekomstbestendig verzwaard zijn zal het vaker voorkomen dat zonnestroom niet teruggeleverd kan worden aan het net. 

Historische verbouwing 

Om de komende jaren op grote schaal onze laagspanningsnetten in steden, dorpen, wijken en buurten te verzwaren wordt er gebruik gemaakt van een buurtaanpak. Netbeheerders breiden het laagspanningsnet uit op die plekken waar zij knelpunten zien ontstaan of zien aankomen. Om de netten te verzwaren moet uiteindelijk één op de drie straten open. Dat zorgt voor overlast in de wijk. Met zoveel werk aan het laagspanningsnet betekent het automatisch ook dat niet alles tegelijk gedaan kan worden. Hierdoor lopen wachttijden voor verzwaringen of nieuwe aansluitingen op. Dit betekent dat consumenten steeds vaker moeten wachten op een nieuwe aansluiting, of een verzwaring om (extra) zonnepanelen, een warmtepomp of een laadpaal te installeren.