Oost-Nederland in de ruimte
Zo’n kleine anderhalf miljoen kilometer van ons vandaan zweeft een stukje Achterhoek door de ruimte. Het is op zoek naar buitenaards leven. Een ander stukje staat op een Chileense hoogvlakte en kijkt naar de geboorte van sterren in ons heelal. En wellicht wordt vanuit Giesbeek straks de bodem van de planeet Mars onderzocht. Talloze bedrijfjes in Oost-Nederland houden zich bezig met sterrenkunde en ruimtevaarttechniek. Dit jaar zijn ze nauwer gaan samenwerken om zo nog meer voor elkaar te krijgen in ‘outer space’.
Zoals uit de inleiding blijkt: er waren al successen. In 2009 werd de satelliet Herschel gelanceerd met de grootste spiegeltelescoop die in de ruimte zweeft. Aan boord is ook het instrument HIFI, een soort infraroodcamera die water in het heelal kan detecteren. Het is ontwikkeld door het Doetinchemse technologiebedrijf Mecon. Datzelfde Mecon heeft ook een ontvanger gemaakt die in de 65 telescopen van ALMA zit, op 5000 meter hoogte in Chili, zo vertelt projectleider Erik Kroesbergen. En het bedrijf werkt mee aan TROPOMI, de satelliet die om de aarde gaat draaien om zeer nauwkeurig onze atmosfeer en veranderingen in klimaat te meten. ‘Het is de planning dat die in 2015 wordt gelanceerd’, aldus Kroesbergen. En het bedrijf PMP (Precision Mechanical Production) uit Lichtenvoorde werkt mee aan weer- en navigatiesatellieten, heeft dit jaar de behuizing gefreesd voor het SINPLEX-project en leverde bijvoorbeeld fijnmechanische precisieonderdelen voor de ruimtecapsule EXPERT die vanaf een Russische onderzeeër door de dampkring zou worden geschoten om – al dalend – zeer nauwkeurige metingen te doen.
Big science
Mecon en PMP hebben jarenlange ervaring, of ‘heritage’ zoals dat heet in ruimtevaartkringen. En meer bedrijven in Oost-Nederland boekten successen. Toch zijn er nog veel barrières tussen lokale MKB-bedrijven en de grote (internationale) kennisinstellingen. Een netwerk van bedrijfjes kan dan oplossingen bieden. De nauwere samenwerking in een zogenaamd ‘Ruimtevaartcluster Oost-Nederland’ was een idee van Martin Stor van ACT (Achterhoeks Centrum voor Technologie). ‘De naam dekt de lading niet helemaal’, zegt Stor. ‘Want de samenwerking geldt niet alleen voor ruimtevaart, maar ook voor ‘big science’ – daarmee wordt bijvoorbeeld de ALMA-telescoop op aarde bedoeld.’ Anderhalf jaar geleden benaderde hij Erik Kroesbergen die veel contacten heeft opgebouwd in de jaren dat hij voor Mecon werkt. Stor en Kroesbergen begonnen dit jaar potentiële partners uit te nodigen. Stor: ‘Dat leidde in mei tot een eerste bijeenkomst bij de Universiteit Twente, met zo’n vijftien bedrijven. Daarbij waren ook SRON (Space Research Organisation Netherlands), Kennispark Twente en de Kamer van Koophandel aanwezig.’
Heritage opbouwen
Die eerste bijeenkomst stond vooral in het teken van kennismaking. Maar Martin Stor wil de vaart erin houden. ‘Het is de bedoeling dat er vanuit het Ruimtevaartcluster snel projectvoorstellen komen die leiden tot uitvoering. Het zal de marktkansen vergroten als we in ieder geval al een project gerealiseerd hebben.’ Heritage opbouwen, dus. Maar de eerste samenwerkingen schieten al uit de grond, zo laat Erik Kroesbergen zien. ‘Samen met PMP en Prange uit Winterswijk ontwikkelen we het project Spica-Safari. Dat wordt de opvolger van de HIFI.’ Zijn collega Jacob-Jan Korpershoek valt hem bij: ‘En Mecon werkte met onder andere SonicSampDrill uit Giesbeek en PANalytical uit Almelo aan een apparaat om de bodem van Mars te onderzoeken. Dat gebeurde in opdracht van TNO en was eigenlijk bedoeld voor het Marswagentje Curiousity. Het is een soort lopende band waarin grondmonsters sneller en nauwkeuriger worden gemeten. De techniek is uitermate geschikt voor toepassingen op aarde, bijvoorbeeld in de mijnbouw of diep in oceanen.’
