Turning Pages – een sprookjesachtige wereld met een duister randje

ANNO Stadsmuseum Zwolle is vanaf 20 april 2024 het podium van modefotograaf en kunstenaar Jasper Abels. Als fotograaf werkte Abels o.a. voor Vogue, Vanity Fair en Harpers Bazaar. Hij exposeerde op plekken als Kunstmuseum Den Haag en No Hero Delden. In Turning Pages maakt Abels met bekende modellen en namen als Koen Pieter van Dijk, Kelly van der Veer en Jurre Geluk autonoom werk waarin vrijheid centraal staat. Abels maakt de historische verhalen van Zwolle actueel met poëtische schoonheid.

Abels: over grenzen en vrijheid

Jasper Abels (1987) wordt geboren in Tubbergen. Hij groeit op in het karakteristieke Twentse landschap en ontdekt daar zijn fascinatie voor natuur, dieren en mythische sprookjes en wezens. Het zijn de belangrijkste ingrediënten voor zijn latere signatuur. Na zijn afstuderen aan het Cibap te Zwolle en de Royal Academy of Art in Den Haag werkt Abels voor verschillende
internationale opdrachtgevers en verdeelt hij zijn tijd tussen Milaan, Londen, Parijs en Twente. Abels’ vrije werk is niet in één stijl of discipline te vangen. Van fotografie tot collagekunst en van film tot lichtprojectie, hij is een multidisciplinair kunstenaar die moeilijke onderwerpen niet schuwt. In Turning Pages onderzoekt Abels de grenzen van vrijheid en brengt hij in
Stadsmuseum ANNO een ode aan de vrijheid. Kunst met een krachtige boodschap: “iedereen heeft het recht om te zijn wie ze zijn”.

Pretty Sorrow

In 2023 maakt Nederland kennis met Jasper Abels door de NPO 2DOC Pretty Sorrow. De documentaire geeft een inkijk in het persoonlijke leven van Abels. Een indrukwekkend portret waarin Abels depressie, homoseksualiteit en rouwverwerking bespreekbaar maakt. Abels verloor zijn broer en zus door zelfdoding. In het proces van verwerking vindt Abels middels zijn werk een manier om het leven te vieren en het duister te weerstaan.

“Er zijn donkere wolken nodig om een regenboog te maken.”

Historische Verhalen & Persfotograaf Dolf Henneke

Bijzonder aan de expositie Turning Pages in Zwolle is dat Abels voor het eerst werkt met historische verhalen en het fotoarchief van Dolf Henneke als inspiratiebron. Abels selecteerde vijf verhalen die onlosmakelijk verbonden zijn met zijn leven en met de stad die hij 20 jaar geleden leerde kennen. Hier merkte Abels dat hij zichtbaar zichzelf kon zijn.

Een vondst met een gouden randje

Een van de verhalen die Abels heeft geïnspireerd is dat van kunstenares Gesina ter Borch. Deze dochter van Gerard ter Borch bracht haar hele leven door in Zwolle en ontwikkelde haar talenten in een tijd waarin dit voor vrouwen ongewoon was. Abels vertaalde haar zelfportretten en waterverfschilderijen naar hedendaagse modefotografie. Het Rijksmuseum leent voor de expositie twee originele werken uit aan ANNO Stadsmuseum Zwolle. Een werk dat zij zelf maakte en een portret dat haar broer Gerard ter Borch II van haar maakte. Het was een haast onwerkelijke verrassing toen in maart dit jaar het eerste gesigneerde olieverfschilderij van Gesina ter Borch in Frankrijk werd ontdekt. Ze schilderde dit ontroerende portret van haar jongere broertje Moses nadat hij op 22-jarige leeftijd overleed. Gesina gebruikte haar kunst om dit grote verlies te verwerken. Het Rijksmuseum in Amsterdam kocht het schilderij aan voor 3 miljoen mede dankzij het ‘vrouwen van het Rijksmuseum’ fonds.

De Zwarte bladzijde

Het verhaal van Jannes Nauta raakte Abels diep. Jannes was hopman, bevelhebber van de Zwolse burgerwacht. Tijdens de landelijke homovervolging in 1730 werd ook Jannes verdacht. In totaal werden er 300 mannen gearresteerd, waarvan er 75 de doodstraf kregen. De Zwollenaren Andries Bilevelt (38) en Gerrit Banders (42) werden op de Grote Markt opgehangen. Jannes was een man met invloed en wist zijn arrestatie te voorkomen. Hij vluchtte de stad uit. Abels portretteerde voor zijn interpretatie van deze zwarte bladzijde uit de Nederlandse geschiedenis bekende influencers. Kelly van der Veer, Jurre Geluk, Koen Pieter van Dijk, Loiza Lamers, Solange Dekker en Stijn de Vries poseerden voor dit verhaal en bevechten daarmee opnieuw het recht om te zijn wie je bent.

Mythische sprookjes en wezens

Twee opzienbarende verhalen die Abels interpreteerde trokken in de zeventiende eeuw internationaal de aandacht. Het eerste verhaal is dat van de Wilde Deerne, het enige Wolfsmeisje uit de Nederlandse geschiedenis dat in Zwolle (op)gevangen werd. Na een boek en een theatervoorstelling werd in 2022 een permanent kunstwerk aan de voet van de Peperbus geplaatst ter nagedachtenis aan Anna Maria Jennaert, die op jonge leeftijd in Antwerpen werd ontvoerd en in de natuur opgroeide.

Hansken in de Zwolse parade

In 1640 treedt in de Broerenkerk van Zwolle een wereldberoemde Olifant op. Het is Hansken die per boot naar Nederland wordt verscheept om als attractie haar kunsten te vertonen. Na haar dans maakt ze een buiging en neemt haar hoed af voor het publiek.

Rembrandt van Rijn maakt één van zijn mooiste krijttekeningen van het wonderlijke en aangrijpende tafereel. Ze wordt bekend als Rembrandts Olifant. Hansken sterft in 1655 geketend op de markt in Florence. In 2021 wijdt het Rembrandthuis een tentoonstelling aan de Olifant. Abels vereeuwigt Hansken met collagetechniek in een nieuw kunstwerk waarin hij massaconsumptie bevraagt.

De verborgen rivier van zwolle

Tenslotte liet Abels zich inspireren door het thema water. Water bracht Zwolle rijkdom en rampspoed. De stad dankt haar bestaan en naam aan water. Het Germaanse Suolla verwijst naar de zwelling in de Grote Aa waar Zwolle op gebouwd is. Eeuwenlang stroomde de grote Aa dwars door het centrum van Zwolle. Liep Gesina ter Borch op negenjarige leeftijd langs de oever van de Grote Aa naar de Broerenkerk om Olifant Hansken, die met een boot over dezelfde rivier gebracht was, kunstjes te zien doen? Volgde Jannes Nauta de rivier naar de Grote Markt om daar met de schepenen en het stadsbestuur de Wilde Deerne te bekijken? De rivier werd gezien als bron van dood en verderf en daarom vanaf 1857 overkluisd, maar nooit gedempt. Nog altijd ligt ze verscholen onder de bovenwereld van Zwolle. De stille getuige van alle verhalen van Turning Pages. Er is maar één plek in de stad waar je de rivier nog kunt horen. Onder de houten planken van de Zilverkamer, de zaal waarin Abels je meeneemt in zijn magische waterwereld, diep in de kelders van het Drostenhuis. Houd je adem in, sluit je ogen en leg je oor tegen de koude stenen. Wie goed luistert hoort daar het stromen van de Grote Aa en al haar verborgen verhalen.

foto: Jasper Abels