Armando maakt de tragiek van het menselijk bestaan zichtbaar

Op 5 maart 2023 opent bij Rijksmuseum Twenthe de tentoonstelling Armando – Gestalten. In het jaar dat de vijfjarige sterfdag van Armando (1929-2018) wordt herdacht opent de eerste tentoonstelling die is gewijd aan de levensgrote, bronzen sculpturen van Armando. Armando was als een van de bekendste en veelzijdigste naoorlogse kunstenaars van Nederland en wist als geen ander in staat om de tragiek van het menszijn te verbeelden. 

Beelden in de tentoonstelling: iconische objecten en ongrijpbare verschijningen

Het merendeel van de beelden in de tentoonstelling ontstonden in de afgelopen 25 jaar. De vroegste bronzen sculpturen uit Armando’s oeuvre zijn veelal iconische objecten als een vlag (Fahne) of brokstuk (Bruchstück). Later ontstaan er menselijke figuren. Herkenbaar omdat ze grofweg de vorm van een lichaam volgen, maar tegelijkertijd anoniem en nooit helemaal af zijn. Armando noemde ze Gestalten. Figuren of gedaanten. Het zijn ongrijpbare verschijningen, menselijk en onmenselijk tegelijkertijd, die hun vorm kregen in klei en later zijn gegoten in brons.

Tragiek van de mens

In de tentoonstelling worden de beelden geflankeerd door schilderijen van Armando, waarin dezelfde onderwerpen of motieven terugkomen. Soms letterlijk, vaker associatief. Maar het thema dat in alle werken resoneert en waarvan Armando’s hele oeuvre is doortrokken, is de tragiek van het menselijk bestaan. De mens, de vergankelijke mens, die zich een weg door het leven baant, laverend tussen goed en kwaad, schuld en onschuld, dader en slachtoffer.

Armando als oorlogsgetuige

Armando leerde de tragiek van de mens kennen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als jongen van een jaar of twaalf zag hij in de bossen rondom Amersfoort van nabij de bewegingen van de gevangenen en bewakers in het concentratiekamp aldaar. Hij zag het kwaad waartoe de mens in staat is, Armando was getuige. Hij wilde de pijnlijke en ongemakkelijke herinnering aan wat er heeft plaatsgevonden niet bedekken, maar laten voortduren. Hij gaf zijn observaties vorm op uiteenlopende manieren; van de bronzen beelden van ongrijpbare gedaanten tot geschilderde landschappen die hun onschuld hebben verloren. Maar altijd is zijn beeldende werk doordrongen van een gevoel van vergankelijkheid en melancholie.