Bezoekers bepalen: dit is een echte Piet Mondriaan

Van 3 augustus 2021 tot en met 25 april 2022 hing het schilderij De grote vijvers in het Haagse bos in museum Villa Mondriaan. Het werk is gedateerd ‘1887’ en gesigneerd met ‘Mondriaan’. Hoewel het werk lange tijd was toegeschreven aan Piet Mondriaans oom Frits werd dit recent in twijfel getrokken. Door het volledige onderzoek naar de authenticiteit van het schilderij tentoon te stellen bepaalden bezoekers zelf of het schilderij toebehoort aan Piet of Frits Mondriaan. Met 810 stemmen voor Piet Mondriaan en 457 stemmen voor Frits Mondriaan laten bezoekers overtuigend weten dat dit werk daadwerkelijk het allereerste kunstwerk van de wereldberoemde Piet Mondriaan is.

Het is voor het eerst in museum Villa Mondriaan dat een werk met het bijbehorende kunsthistorisch onderzoek naar de authenticiteit tentoongesteld werd. Dossiers over de schilderstijl, de signatuur en het röntgenonderzoek hielpen bezoekers hun eigen mening te vormen over het schilderij. Villa Mondriaan bood hiermee bezoekers een uniek kijkje in de keuken van een kunsthistorisch onderzoek dat normaal gesproken achter gesloten deuren plaatsvindt. Het tentoongestelde materiaal geeft een beeld van welke onderzoeken er worden gedaan, welke vragen er worden gesteld en welke factoren van invloed zijn bij het vaststellen van de authenticiteit van een schilderij.

Bijzondere kans

Voor museum Villa Mondriaan was het ook een bijzondere kans om te weten wat bezoekers denken. Uiteindelijk hebben in totaal 1267 bezoekers zich er aan gewaagd om in de huid van een kunsthistoricus te kruipen. Zij denken allemaal het goede antwoord te weten op de vraag: is het schilderij het allereerste kunstwerk van de hand van Piet Mondriaan of hoort het thuis binnen het oeuvre van zijn oom Frits Mondriaan? Gesprekken tussen bezoekers en vrijwilligers op zaal gaven een goed beeld van de vragen die het publiek heeft over het kunsthistorisch onderzoek. Zo keken ze naar de kunde, of vergeleken ze het schilderij met Bos met Beek (1888) van Piet Mondriaan en Bos bij Delden van Frits Mondriaan.

Authenticiteit

De grote vijvers in het Haagse bos werd op een veiling aangeboden als een werk van Frits Mondriaan, de oom en leermeester van Piet Mondriaan. Dit werd in twijfel getrokken door meerdere kunstexperts, met vooraan kunsthandelaar Frank Buunk, die pleit dat het werk door Piet Mondriaan is geschilderd. Afgaande op de datering 1887, zou dit betekenen dat Piet Mondriaan het werk op 15-jarige leeftijd maakte en dat het kleine houten paneeltje het vroegst bekende werk van de wereldberoemde schilder is. In een interview bij Radio 1 omschrijft Buunk het dan ook als een schilderij van iemand die “nog maar net een penseel vasthoudt” en observeert hij “de hand van een jongeling die het goed probeert te doen”. Niet alle kunstexperts zijn echter overtuigd van de authenticiteit van het werk op basis van het onderzoek dat tot nu toe gedaan is. Kunsthistorisch onderzoek is complex en langdurig en bestaat uit vele verschillende componenten. Met het tentoonstellen van het lopende onderzoek heeft Villa Mondriaan een eerste stap gezet richting de betrokkenheid van het publiek in dit proces.

Het onderzoek naar de authenticiteit van het werk loopt nog steeds. De grote vijvers in het Haagse bos is inmiddels verkochten voorlopig niet langer te zien in Nederland.