Dromen van een nieuwe wereld: Rijksmuseum Twenthe presenteert het Italiaans futurisme

Dit najaar staat Rijksmuseum Twenthe geheel in het teken van de toekomst. Op 25 september openen in Rijksmuseum Twenthe maar liefst drie tentoonstellingen over (én naar aanleiding van) het Italiaans futurisme. Deze avant-gardistische beweging ontstaat in 1909 met het verschijnen van een beroemd manifest van de Italiaanse dichter Filippo Tommaso Marinetti waarin hij droomt van een radicaal nieuwe toekomst. Een toekomst waarin geen plaats is voor het verleden, maar waarin snelheid, agressiviteit en activisme worden bezongen. In de drie decennia die erop volgen gebruiken Marinetti en zijn futuristen hun verbeeldingskracht om die nieuwe wereld vorm te geven. 

In de tentoonstelling Marinetti en het futurisme: manifest voor een nieuwe wereld volgt Rijksmuseum Twenthe de artistieke ontwikkeling van het futurisme aan de hand van zijn charismatische leider Marinetti. De gedroomde nieuwe wereld blijkt complexer dan gedacht, wat erin resulteert dat Marinetti moet schipperen tussen zijn idealen en de politieke werkelijkheid. Om zijn geliefde futuristische stroming in leven te houden laveert hij tussen het fascisme en zijn eigen revolutionaire idealen. De tentoonstelling toont niet alleen de kracht van woorden maar ook de consequenties die uitspraken kunnen hebben. Een wisselwerking die ook nu, weer enorm actueel blijkt.

Energieke tentoonstelling

Marinetti en het futurisme: manifest voor een nieuwe wereld vertelt een verhaal waarbij kunstwerken van o.a. Gino Severini, Umberto Boccioni, Giacomo Balla, Tato en Fortunato Depero worden aangevuld met documentatiemateriaal, geluid én geur. De aanstekelijke energie van de futuristen is voelbaar in deze multisensorische tentoonstelling, en ook in het uitgebreide randprogramma vol workshops, lezingen en futuristische serata. 

The setting of violence

Gelijktijdig openen twee andere tentoonstellingen naar aanleiding van het Italiaans futurisme. De tentoonstelling The setting of violence van kunstenaar Rein Jelle Terpstra toont een fotografische benadering van de film Salò o le 120 giornate di Sodoma (1975) van Pier Paolo Pasolini. Deze film over de nadagen van het fascisme in Italië draait om een groep machthebbers die negen jongens en negen meisjes gedurende 120 dagen aan hun wrede macht onderwerpen. Naast de getoonde vernedering, marteling en moord, vallen de prominent aanwezige futuristische schilderijen aan de muren van de villa op.

Rein Jelle Terpstra onderzoekt in zijn tentoonstelling de intenties van de filmmaker door frames uit de film van Pasolini te bewerken en van alle gruwelijkheden, slachtoffers en daders te ontdoen. Wat overblijft zijn lege ruimtes die een onheilspellende sfeer uitademen. In The setting of violence roept Terpstra verschillende vragen op; wat heeft zich hier afgespeeld of wat gaat zich hier nog afspelen? Welk verband zag Pasolini tussen de kunst van de futuristen en de wandaden begaan door de fascistische machthebbers? 

Tullio Crali, Duikvlucht op de stad, 1938, olieverf op karton, Futur-ism, Rome