“Circulair Bouwen”: samen ontdekken en Pioneeren
Vanuit de Pioneering werkplaats Hightech Systemen en Materialen is in september 2017 de masterclass ‘Circulair Bouwen’ gestart. Woningcorporatie de Woonplaats stelde als opdrachtgever een blok van 7 te slopen woningen beschikbaar, om hiermee via een nieuwe innovatieve aanpak tot een circulair concept voor nieuwbouw te komen. Zestien koplopers uit Oost Nederland hebben in 6 masterclasses gezamenlijk kennis gedeeld en onder leiding van professionals een aantal stappen doorlopen. De deelnemers hebben zich laten inspireren door praktijkvoorbeelden én elkaar, om zo tot nieuwe inzichten te komen waarmee een circulaire aanpak voor de nieuwbouw van zeven circulaire woningen kan worden gerealiseerd.
“De manier van samenwerken is vernieuwend geweest. Dit kan leiden tot input voor een nieuw soort selectie uitvraag. Bijvoorbeeld met alle partijen brainstormen over de vraag van de opdrachtgever. Specifiek op die locatie met alle kansen die er op die locatie liggen. Dus niet alleen het PvE van de opdrachtgever bepaalt het ontwerp, maar ook de aanwezige locatie-gebonden kansen op het gebied van materialen aanbod en duurzame energie. Daarnaast is het spannend of alle stakeholders zich willen inzetten om bepaalde aspecten van het plan te adopteren. Zo ontstaat er binding,” aldus Martin Huiskes, architect bij LKSVDD en een van de initiatiefnemers van de Masterclass. “We zijn nu aan het kijken of we een samenwerkingsvorm weten te vinden waarin we met zijn allen de verantwoording dragen voor het eindproduct, waarbij het wel belangrijk is dat het verdienmodel aansluit bij deze lange termijn verbondenheid.”
Het proces binnen de groep is enorm goed verlopen. Nadat er tijdens de eerste masterclass werd voorgesteld om met alle partijen één consortium te vormen riep dit veel vragen op, maar iedereen stond open voor het idee. “Het was fijn dat niet alles in beton werd gegoten, dat geeft een zekere vrijheid. Dat is alleen mogelijk als de partijen in elkaar geloven en samen het traject aangaan. Dit staat nu te gebeuren. De samenwerkingsvorm is uniek in Nederland en getuigt van een echte Pioneerings-instelling,” zegt Remco van der Kolk, werkzaam bij World of Walas en een van de nieuwelingen in de groep van bouwers. Remco is in 2015 afgestudeerd aan de UT in de richting “Industrieel ontwerp” en heeft zich volledig gericht het circulair ontwerpen voor de bouw. “Voor mij is dit het eerste traject dat ik doorloop en laat dat nou meteen een heel erg vernieuwend traject zijn. Ik begrijp van anderen dat het allesbehalve traditioneel is verlopen.”
Een groot deel van het succes van slagen ligt bij opdrachtgever De Woonplaats. Zij waren van het begin af aan betrokken bij het traject en hebben de fijne dynamiek in de groep kunnen ervaren. Remco: “Hierdoor denk ik dat zij ook geloven in de samenwerkingsvorm die er nu ontstaat en in de vernieuwde ideeën die zijn voorgesteld. Het is interessant om te zien hoe iedereen wel eens terugvalt in zijn of haar traditionele manier van denken, maar dan toch weer wordt bijgestuurd door de groep. Stichting Pioneering vervult hier een grote rol. Iedereen streeft naar een zo goed mogelijke oplossing met als uitkomst een circulair bouwproject. Dit betekent niet alleen een circulair gebouw met duurzaam en circulair materiaalgebruik, maar ook met circulaire financieringsmodellen en terugname garanties. Dat laatste lijkt nog wel lastig te zijn, maar daar gaan we met ons allen de schouders onder zetten!”
Ook Johan Riezebos, directeur bij Ter Steege Bouw Vastgoed, zag de masterclass als een waardevol traject. “Er is veel geleerd en kennis uitgewisseld, maar je zag ook dat er ‘stokpaardjes’ bereden werden. Het is mooi om op deze manier kennis en ervaring op te doen van circulair bouwen en dat ook meteen te koppelen aan een concreet project. Dat de opdrachtgever deel uit maakte van de totale cyclus vond ik heel positief werken. Hierdoor ontstaat meer wederzijds begrip en kon de leercurve sneller doorlopen worden. Ik vind het alleen jammer dat er geen propositie voor De Woonplaats is gemaakt, maar het is ook bijna ondoenlijk om dat in 6 sessies voor elkaar te krijgen.” Na evaluatie van de Masterclass kunnen we samen met de Woonplaats kijken of we uit onze ervaring een soort leidraad kunnen opstellen voor een volgende circulaire uitvraag.
De masterclass ‘Circulair bouwen” was een leertraject in meerdere opzichten. “Niet alle verwachtingen die we vooraf hadden zijn uitgekomen,”, zegt Martin Huiskes. “Dat wil niet zeggen dat het proces niet goed is verlopen. Het blijft tenslotte pionieren. De groep is divers in samenstelling en in kennis maar we misten wel een paar belangrijke spelers om een (circulair) bouwproject van de grond te krijgen. Het enthousiasme is groot en ook de wil om het project te laten slagen is zeker aanwezig. Het was een turbulent gebeuren, maar je zag dat ook uit en bepaalde vorm van chaos uiteindelijk weer orde komt.” Grootste leermoment was toch wel, dat iedereen eigenlijk wel wil, maar dat er veel juridische en overige haken en ogen zijn. Johan Riezebos: “Want tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren” om Willem Elsschot maar te citeren.
Het uiteindelijk gepresenteerde ontwerpconcept is verassend. Ook in de laatste bijeenkomst, waarin stappen zijn gemaakt om een bouwteam samen te stellen vanuit het gedachtegoed van de circulaire economie, is de wil om eruit te komen groot. Remco van der Kolk: “Ik hoop dat we met de hele groep een mooi eindresultaat gaan neerzetten waar we trots op kunnen zijn en waarmee we een voorbeeld gaan vormen voor de rest van Nederland.” Hiermee is iedereen het unaniem eens. “Ik denk ook zeker dat ons dit gaat lukken. En daar zal nog best wat vallen en opstaan aan voorafgaan,” sluit Martin Huiskes af.
In het kader van de “Week van de circulaire economie” (15 t/m 19 januari) heeft Pioneering op donderdag 18 januari een kennissessie georganiseerd om de resultaten van de masterclass ‘Circulair bouwen” met het netwerk te delen.
